Журналдар – Зоология Институтының еңбектері

Орта Азия мен Қазақстандағы герпетологиялық зерттеулер: бауырымен жорғалаушыларды зерттеудің қысқаша тарихы, XXI ғасырдағы негізгі жетістіктер мен болашағы

Бұл шолу қазіргі заманғы терминологияда Орталық Азияның құрамында орын алатын
Орта Азия мен Қазақстандағы герпетологиялық зерттеулерге арналған. Орталық Азияның герпетологиялық әртүрлілігін зерттеудің ұзақ тарихы бар, ол тәуелсіз зерттеу саласын құрайды. Олардың дамуында бірнеше кезеңдерді бөліп көрсетуге болады, олардың біріншісінің мазмұны зерттеушілердің Азияға деген ұмтылысындағы ерте экспедициялармен байланысты.

Қазақстан Республикасының Маңғыстау және Атырау облыстарындағы оқжылан Psammophis lineolatus (Brandt, 1838) (Serpentes: Lamprophiidae)

Мақалада Батыс Қазақстанда оқжыланның Psammophis lineolatus таралуын зерттеу тарихы туралы материалдар келтірілген. Әдеби және түпнұсқалық деректер негізінде таралу аймағының солтүстік- батыс шекарасы өтетін Қазақстанның Маңғыстау және Атырау облыстарында түрдің таралу кадастры бар карта жасалды. Бұл шекара Каспий теңізінің шығыс жағалауынан Жайықтың сол жағалауымен Батыс Қазақстан облысының шекарасына дейін көтеріледі және Индер көлінің солтүстік жағалауымен өтіп, Атырау облысының Индер ауданында шығысқа бұрылады. Қазіргі уақытта белгілі оқжыланның таралу аймағының солтүстік шегі, біздің мәліметтеріміз бойынша, Тайсойған құмдарының солтүстік-батыс шетінде, Атырау облысының Қызылқоға ауданында (48°49,97′N, 52°55,545′E) орналасқан.

Ортаазиялық тасбақаның Agrionemys horsfieldii (Gray, 1844) (Testudines, Testudinidae) таралуын, жүйеленуін және экологиясын зерттеу нәтижелері

Ортаазиялық тасбақаның Agrionemys horsfieldii (Gray, 1844) таралуы мен экологиясын ұзақ мерзімді зерттеу нәтижелері түрдің барлық аймағынан келтірілді. Соңғы 50 жыл ішінде алынған нәтижелерге ерекше назар аударылды. Түрдің таралуы мен таксономиялық жағдайы, кеңістіктік таралуы мен тығыздығы, термобиология, маусымдық және тәуліктік белсенділік, қоректену, паразиттер және жыртқыштармен қарым- қатынасы, экономикалық қызметтің популяция жағдайына әсері қарастырылды.

Қазақстандағы қосмекенділердің жүйелі тізімі: қысқа қалыптасу тарихы, қазіргі таксономиясы, өзектілендіру мәселелері

Мақалада Қазақстан қосмекенділерінің қазіргі заманғы жүйелі тізімін қалыптастыру тарихы қысқаша баяндалады. Бұл оқиға академиялық құбылыс ретінде XVIII ғасырдың екінші жартысынан, Петр Симон Палластың Батыс Қазақстан бойынша ғылыми саяхаттары кезінен басталады. Тізімнің негізін 1918 жылғы монографияда А. М. Қазақстан территориясы үшін Никольский көрсеткен түрлер тізімі деп санауға болады, ал қосмекенділердің ғылыми атаулары көбінесе дұрыс көрсетілген: Ranodon sibiricus, Bombina bombina, Pelobates fuscus, Bufo bufo, Bufo viridis, Rana arvalis, R. asiatica, R. esculenta, R. temporaria (9 түр).

Қазақстандағы бор омыртқалыларын зерттеу перспективалары

Қазақстанның мезозой фаунасының зерттелуіне келтірілген шолу қазба фаунасының жаңа, бірегей үлгілерін анықтау үшін белгілі жерлердің жоғары әлеуетін көрсетеді. Маңғыстау, Қызылорда облысы (төменгісырдария көтерілімі), Торғай депрессиясы бор-палеоген шекарасындағы жер үсті және теңіз омыртқалылары қауымдастықтарының құрамындағы өзгерістер, яғни динозаврлар фаунасының жойылу дәуірі және сүтқоректілер фаунасының қалыптасуы туралы мәліметтерге қатысты өте перспективалы.

Ресейде және оған іргелес елдерде сирек кездесетін және жойылып бара жатқан қосмекенділердің зоокультура әдістеріне шолу: Тимирязев академиясының тәжірибесі

Мақалада сирек кездесетін қосмекенділердің зоокультурасы (бірнеше ұрпақтарды жасанды көбейту) мәселелері талқыланады. Ресейде қосмекенділер кем дегенде 150 жыл бойы өсірілгені атап өтілді, бірақ еріксіз өсірілген кезде түрлердің аз ғана бөлігі кең таралды. Қазіргі уақытта зертханалық жағдайда Ресей Федерациясының Қызыл кітабына енгізілген көптеген қосмекенділерден ұрпақтар алынды. 2008 жылдан бастап Тимирязев академиясында (К.А. Тимирязев атындағы МАША Ресей мемлекеттік аграрлық университеті) бес түрді мәдениетке енгізу жұмыстары жүргізілуде (Lissotriton lantzi, Ommatotriton ophryticus, Triturus karelinii, Bufo verrucosissimus және Epidalea calamita).

Қазақстандағы кесірттердің зерттеу тарихы мен қорытындылары (Sauria, Lacertidae, Eremias)

Мақалада 19 ғасырдың аяғы бастап қазіргі уақытқа дейін Eremias тұқымдасының күрделі таксономиялық тобын зерттеу тарихына қысқаша шолу жасалады. 2021 жылға Қазақстанда кесірттің 9 түрі мекендейді (Қазақстан фаунасының 1/3 бөлігі) бұл Eremias туысының жалпы көлемінің 25% – ын құрайды. Олардың барлығы Eremias туысының 5 туыстармақтар тобына жатады. Молекулярлы-генетикалық әдістерді пайдалана отырып, таксономия мен филогенияны белсенді зерттеудің арқасында Қазақстанның кесірт фаунасы E. dzhungarica және E. stummeri (E. multiocellata-przewalskii – complex) екі жаңа түрімен толықтырылды. Бұл түрлер мен ортаазиялық кесіртті (E. vermiculata) Қазақстанның Қызыл кітабының жаңа басылымына енгізу қажет. Қазақстан аумағында ең көп зерттелген түрлер-бұл түрлі-түсті кесірттер (E. arguta), ал басқа түрлері мамандардың назарын мұқият қажет етеді.

Капланкыр қорығы мен іргелес аумақтардағы бауырымен жорғалаушылардың қазіргі фаунасына шолу

Капланкыр қорығы және оның Шасенем және Сарықамыш қорықшалары шөлдердің оңтүстік және солтүстік түрлерінің түйіскен жерінде орналасқан, олардың ландшафтық әртүрлілігі герпетофаунаның байлығын анықтайды. Қорық пен оның қорықшаларында, сондай-ақ оған іргелес аудандарда герпетофаунаны зерттеген әдеби дереккөздерге сыни шолу оны түгендеу процесі әлі аяқталмағанын көрсетеді. Әдеби мәліметтер мен өз материалдарының негізінде авторлар қорық пен оның қорықшаларының бауырымен жорғалаушылар тізімін жасады: бауырымен жорғалаушылардың 25 түрі белгілі болды.

Семей таспа қарағайлы орманының өртенген жерінен табылған түрлі түсті кесірт (Eremias arguta) жайлы

2013 жылғы қыркүйекте “Семей Орманы” мемлекеттік орман табиғи резерватының (Шығыс Қазақстан) аумағында түрлі түсті кесірттің (Eremias arguta) жартылай ересек дарасы кездесті. Бұл Семей қарағайлы орманының құмды биотопындағы бүгінгі күнге дейін белгілі жалғыз түр.

Оңтүстік Қазақстандағы сарыбауыр кесіртке (Pseudopus apodus) құйрығының бифуркация фактісі туралы

Таралу аймағының әртүрлі бөліктерінен 10 кездесу мекенінен тұратын сарыбауыр кесірткенің (Pseudopus apodus) 66 дарасы қаралды. Оңтүстік Қазақстанның бір данасында, ұзындығы 7,0 мм болатын құйрығының жарақаттанған ұшында қосымша өскін табылды. Жарақат алған кезде сарыбауыр кесірткенің құйрығының бифуркациясы жайлы факт алғаш рет хабарланады.