Капланкыр қорығы мен іргелес аумақтардағы бауырымен жорғалаушылардың қазіргі фаунасына шолу

СІЛТЕМЕ DOI

https://doi.org/10.54944/gd187gg34

АВТОРЫ

А. Шестопал , А. Аманов , Т. Овезов

ТҰЖЫРЫМ

Капланкыр қорығы және оның Шасенем және Сарықамыш қорықшалары шөлдердің оңтүстік және солтүстік түрлерінің түйіскен жерінде орналасқан, олардың ландшафтық әртүрлілігі герпетофаунаның байлығын анықтайды. Қорық пен оның қорықшаларында, сондай-ақ оған іргелес аудандарда герпетофаунаны зерттеген әдеби дереккөздерге сыни шолу оны түгендеу процесі әлі аяқталмағанын көрсетеді. Әдеби мәліметтер мен өз материалдарының негізінде авторлар қорық пен оның қорықшаларының бауырымен жорғалаушылар тізімін жасады: бауырымен жорғалаушылардың 25 түрі белгілі болды. Қорықтың бауырымен жорғалаушылар тізімінен қате анықталған түр ретінде қазақлышор бұлаңқұйрық батбаты Phrynocephalus guttatus salsatus алынып тасталды. Бауырымен жорғалаушылардың ландшафттық таралуы және санының көптігі туралы ақпарат келтірілген. ХТҚО (2017) критерийлері негізінде герпетофаунаның жағдайына бағалау жүргізілді. Капланкыр қорығы мен Сарықамыс қорықшасында Түркіменстан үшін сирек кездесетін бауырымен жорғалаушылардың түрлері қорғалады: шиқылдақ жармысқы Alsophylax pipiens және кәдімгі қалқантұмсық жылан Gloydius halys caraganus. ҚЗ – Құлантақыр кластерінен батысқа қарай 28 км жерде орналасқан Газаклышор (Қазақлышор) сортаңды қорығының аумағына қосылу ұсынылады. Телім айтарлықтай табиғи қызығушылық тудырады. Онда батбаттардың 3 түрі/түршелері тіркелген (Рh. guttatus salsatus, Ph. ocellatus bannikovi және Ph. helioscopus turcomanus), оның ішінде қазақлышор бұлаңқұйрық батбаты Ph. guttatus salsatus – Орталық Азиядағы тұзды шөлдердің сирек кездесетін кесірткелерінің бірі.

КІЛТ СӨЗДЕР

, , , ,

ТОЛЫҚ НҰСҚА

Капланкыр қорығы мен іргелес аумақтардағы бауырымен жорғалаушылардың қазіргі фаунасына шолуPDF жүктеп алу

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

  • Аманов О. 2006. Гаплангырский государственный заповедник. В кн.: Заповедники Средней Азии и Казахстана. Охраняемые природные территории Средней Азии и Казахстана. Вып. 1. Алматы: Тетис. С. 232–239.
  • Атаев Ч.А. 1985. Пресмыкающиеся гор Туркменистана. Ашхабад: Ылым. 343 с.
  • Богданов О.П. 1956. Несколько поправок к статье В.П.Костина «О земноводных и пресмыкающихся древней дельты Амударьи и Кара-Калпакского Устюрта». Труды Института зоологии и паразитологии Академии наук Узбекской ССР, 8:194–195.
  • Богданов О.П. 1962. Пресмыкающиеся Туркмении. Ашхабад: Издательство Академии наук Туркменской ССР. 235 с.
  • Великанов В.П. 1977a. О герпетофауне Сарыкамышской котловины. В кн.: Вопросы герпетологии. Авторефераты докладов 4-й Всесоюзной герпетологической конференции. Ленинград: Наука. С. 56–57.
  • Великанов В.П. 1977b. О новых находках пискливого геккончика и обыкновенного щитомордника в Туркмении. Известия Академии наук Туркменской ССР. Серия биологических наук, 5: 81.
  • Геокбатырова О.А. 2009. Пресмыкающиеся Капланкырского заповедника. Проблемы освоения пустынь, 3-4: 67–68.
  • Герман Б.В., Затока А.Л., Шубёнкина Е.Ю., Шубёнкин В.П. 1990. Заповедник Капланкыр. В кн.: Заповедники Средней Азии и Казахстана. Москва: Мысль. С. 141–149.
  • Гнетнева А.Н. 2020. Систематика и распространение черепах рода Agrionemys. Научный доклад об основных результатах подготовленной научно-квалифацированной работы (диссертации). Санкт-Петербург. 52 с.
  • Голубев М.Л. 1985. Новые точки находок Alsophylax loricatus szczerbaki Golubev et Sattorov (Reptilia, Gekkonidae). Вестник зоологии, 2: 87.
  • Голубев М.Л., Горелов Ю.К., Дунаев Е.А., Котенко Т.И. 1995. О находке круглоголовки-вертихвостки Phrynocephalus guttatus (Gmel.) (SAURIA, AGAMIDAE) и её таксономическом статусе. Бюллетень Московского общества испытателей природы. Отдел биологический, 100(3): 31–39.
  • Добрынин Л.Г. 1984. Рельеф. В кн.: Туркменская Советская социалистическая республика: энциклопедический справочник. Ашхабад: Главная редакция Туркменской советской энциклопедии. С. 24–30.
  • Ерёмченко В.К., Панфилов А.М. 1999. Таксономическое положение и биогеографические связи Alsophylax loricatus Strauch, 1887 (Reptilia: Gekkonidae). Наука и новые технологии, 2: 182–183.
  • Костин В.П. 1956. Заметки по распространению и экологии земноводных и пресмыкающихся древней дельты Амударьи и Кара-Калпакского Устюрта. В кн.: Труды института зоологии и паразитологии. Т. Ташкент: Издательство Академии наук Узбекской ССР. С. 47–66.
  • Марочкина В.В., Шаммаков С.М., Геокбатырова О.А. 2010. Малоизученные и редкие виды
    пресмыкающихся долины Амударьи и прилегающих к ней территорий. Проблемы освоения пустынь, 3-4: 66–67.
  • Рустамов А.К. 1948. О современном облике Сарыкамышской котловины. Доклады Академии наук СССР,60(8): 1449–1451.
  • Рустамов А.К., Птушенко Е.С. 1959. Фаунистические материалы по наземным позвоночным Западных и Северо-Западных Каракумов. Учёные записки Томского государственного университета имени А.М.Горького, 9: 101–146.
  • Рустамов А.К., Щербак Н.Н. 1986. Герпетогеографическое районирование Средней Азии. Известия Академии наук Туркменской ССР. Серия биологических наук, 3: 13–20.
  • Федорович Б.А. 1960. Основные черты рельефа песков пустыни Каракумы. В кн.: Происхождение песчаного рельефа и лёсса. Труды Института географии. Т. 80. Материалы по геоморфологии и палеогеографии СССР. Вып. 24. М.: Издательство Академии наук СССР. С. 30–59.